Yerelleşme, Bölgeselleşme ve Bütünleşme
Özge ONURSAL BEŞGÜL
NELER ÖĞRENECEĞİZ?
- Bölgeselleşme kavramının tanımını
- Avrupa Birliği’nin tarihçesi ve kurumlarını
- Avrupa Birliği’nin bölgesel işbirliği projelerine katkılarını
- ASEAN, NAFTA gibi diğer bölgesel işbirliği projelerini
- Yerelleşme kavramının tanımını
- Avrupa’da yerel aktörlerin (bölgeler ve şehirlerin) rolünü
Seçilmiş metin: Ekonomik bölgeselleşme
Serbest Ticaret Alanı: Üye ülkeler arasındaki ticarette miktar kısıtlamaları (kota)
ve vergiler (tarife) kaldırılır. Üçüncü ülkelere karşı, devletler kısıtlamalarını
ve ithal vergilerini kendileri belirlerler.
Gümrük Birliği: Serbest ticaret alanına ilaveten üçüncü ülkelere karşı ortak bir
gümrük vergi sistemi oluşturulur. Üçüncü ülkelerle ticarette gümrük vergilerinde
(tarif) ve miktar kısıtlamalarında (kota) eşitlenmeye gidilir.
Ortak Pazar: Gümrük birliği için gerekli olan koşullara ilave olarak, emeğin ve
sermayenin dolaşımına ilişkin engellemeler ortadan kalkar.
Ekonomik Birlik: Ulusal ekonomik politikaların uyumu sağlanır. Politikaların uyumu
ile birlikte ekonomik birlik tamamlanmış olur.
Seçilmiş metin: Avrupa bütünleşmesi
Avrupa bütünleşmesi, yüz yıl boyunca birbirine düşman olan, modern bir ulusdevlet
olarak dünya sahnesine çıktığı 1870’lerden İkinci Dünya Savaşı’na kadar üç büyük
savaşta çarpışan Almanya ile Fransa’nın önderliğinde başlamıştır. AB’nin temelinde,
Soğuk Savaş ile birlikte Avrupa ve dünya sahnesinde daha fazla boy göstermeye ve
sorumluluk almaya zorlanmış olan ABD’nin Avrupa’ya verdiği destek de yatmaktadır.
Dolayısıyla AB bir anlamda, olağanüstü siyasi süreçlerin bir ürünüdür. Bu bütünleşme
projesinin Avrupa’nın kendi içindeki temelleri de, İkinci Dünya Savaşı sırasında
ortaya çıkan Avrupa Hareketine dayanır. Bu hareket İkinci Dünya Savaşı sonrası bütünleşmiş
bir Avrupa hayali kuran gruplara bir platform sağlamıştır. 1948 yılında 800 delegeden
müteşekkil Avrupa Konferansı Avrupa Konseyi’nin kurulmasını sağlamıştır (1949).
Konsey, o dönemde bazı entelektüellerin arzu ettiği şekliyle federal ya da ulusüstü
bir yapı olarak ortaya çıkmaktan ziyade, uluslararası bir yapı olarak kurulmuştur.
Bir güven ortamı yaratan Avrupa Konseyi, Soğuk Savaş döneminin başlaması ile yeni
bütünleşme projelerinin önünü açmıştır.
Seçilmiş metin: AB’nin temel kurumları ve bunların işleyişi
En üst seviyede bütünleşme sağlamış AB, federatif bir yapıdan epey uzaktır. AB’de
devlet ve ulus-üstü kurumların egemenliği paylaştıkları, bazı durumlarda uluslararası,
kimi durumlarda ise ulus-üstü diyebileceğimiz bir sistem vardır. ‘Ulus-üstü’ kavramı
ile kastedilen, AB’nin üye devletler üzerinde bağlayıcı bir gücünün olmasıdır. AB’yi
karmaşık yapısı dolayısıyla tek bir teori ile anlamak mümkün değildir. AB’yi bir
yapbozmuş gibi düşünürsek, herhangi bir teori, bu yapbozun parçalarından birini
anlamamıza yardımcı olmaktadır. AB, hem hükümetlerarası hem de ulus-üstü nitelikler
taşımaktadır. Bir diğer deyişle AB, kendine has (sui generis) bir yapıda olup alışılagelmiş
kavramlar ile tanımlanamamaktadır. AB hem ulus-üstü hem de uluslararası bir örgüt
olduğundan işleyişini anlamak için onu oluşturan devlet ve ulus-üstü kurumları ayrı
ayrı gözlemlemek gerekir. Ayrıca bütünleşme sürecinde devletlerin içindeki yerel
aktörlerin önemi de göz ardı edilmemelidir. Tam da bu nedenle, Avrupa kıtasındaki
yönetişim biçiminin çok düzlemli yönetişim modeli olarak adlandırıldığını görmekteyiz.
AB’yi ulus-üstü bir örgüt yapan özelliklerden biri, kurumlarının yapısıdır. AB Parlamentosu
üyeleri, 1979 yılından beri vatandaşların doğrudan oyu ile seçilmektedir. Başlarda
sadece danışmanlık statüsü verilen Parlamento günümüzde, Bakanlar Konseyi ile beraber
yasama kolunu oluşturmaktadır. Parlamenterlerin aslî görevi, AB vatandaşlarını temsil
etmektir. Üye ülkelerin Parlamentodaki sandalye sayıları nüfusları ile orantılıdır.
Avrupa Parlamentosu milletvekilleri, mensubu oldukları ülkeden bağımsız olarak,
Parlamento içinde oluşturulmuş siyasi gruplarda yer alarak faaliyette bulunurlar.
Toplantı ve çalışmaları halka açık olan tek kurum olan Parlamentonun tartışma, görüş
ve kararları Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanmaktadır (…) (devamı için
bkz. Küresel Siyasete Giriş, s.532-533).
ÖNEMLİ WEB SİTELERİ
Afrika Birliği http://www.au.int/
ASEAN http://www.asean.org/
Avrupa Birliği http://europa.eu/
Avrupa Konseyi http://hub.coe.int/
NAFTA http://www.naftanow.org/
Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı.
http://www.avrupakonseyi.org.tr/antlasma/aas_122.htm
MERCOSUR http://www.mercosur.int
ÖNEMLİ OKUMALAR
Christiansen, T (2001), “European and Regional Integration”, J. Baylis ve S. Smith
(der) The Globalization of World Politics, New York, Oxford University
Press. Yazar AB bütünleşmesi ve diğer bölgeselleşme örnekleri üzerinde durmaktadır.
Fry, G (2000), “A Coming Age of Regionalism”, G. Fry ve Jacinta O’Hagan (der) Contending
Images of World Politics, Londra, MacMillan. Yazar bölgeselleşme
üzerinde durmakta ve bölgeselleşmenin dünya düzenini değiştirdiğini savunmaktadır.
Heywood, A. (2011), “Regionalism and Global Politics”, Global Politics,
Londra, Palgrave. Yazar bölgeselleşme kavramı üzerinde durmakta ve AB dahil farklı
bölgesel işbirliği örneklerini açıklamaktadır.
Kaya, A. v.d. (2011), Avrupa Birliği’ne Giriş: Tarih, Kurumlar ve Politikalar,
İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Derleme kitapta, yazarlar AB’nin
tarihi, kurumları ve örnek politikaları anlatmaklardadır.
Dünya Bankası (1999), World Development Report 1999-2000.
http://wdronline.worldbank.org/worldbank/a/c.html/world_development_repo....
Raporda yerelleşmenin 21. yüzyıldaki önemi vurgulanmaktadır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Christiansen, T (2001), “European and Regional Integration”, J. Baylis ve S. Smith
(der) The Globalization of World Politics, New York, Oxford University
Press.
Deutsch, K. W. vd. (1957), Political Community and the North Atlantic Area;
International Organization in the Light of Historical Experience,
Princeton, Princeton University Press.
Haas, E. B. (1958), The Uniting of Europe: Political, Social and Economic Forces,
1950-7, Londra, Stevens.
Haas, E. B. (1961), “International Integration: The European and the Universal Process”,
International Organization, 15:366-392.
Heywood, A (2011), “Regionalism and Global Politics”, Global Politics,
Londra, Palgrave.
Hoffmann, S (1966), “Obstinate or Obsolete? The Fate of the Nation-State and the
Case of Western Europe”, Daedalus, 95:862-915.
Lindberg, L (1963), The Political Dynamics of European Economic Integration,
Stanford, Princeton University Press.
Manners, I (2002) “Normative Power Europe: A Contradiction in Terms?”, Journal of
Common Market Studies, 40/2:235-258.
Marks, G. vd. (1996), “European Integration from the 1980s: State-Centric
v. Multi-level Governance”, Journal of Common Market Studies, 34/3:341-378.
Moravcsik, A (1998), The Choice for Europe: Social Purpose and State Power from
Messina to Maastricht, Ithaca, Cornell University Press.
McGrew, A (2004), “Power Shift”, David Held (der), A Globalizing World? Culture,
Economics and Politics, Londra, Routledge.
Özdemir, D (2011), “Avrupa Birliği’nin Ekonomik Bütünleşmesi”, A. Kaya v.d.
(der), Avrupa Birliği’ne Giriş: Tarih, Kurumlar ve Politikalar,
İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Rosamond, B (2000), Theories of European Integration, New York, St. Martin’s
Press.
Sassen, S (2004), “Local Actors in Global Politics”, Current Sociology,
52/4:649-670.
Smith, K. E. (2003), European Union Foreign Policy in a Changing World,
Londra, Polity Press.
Dünya Bankası (1999) World Development Report 1999-2000.
http://wdronline.worldbank.org/worldbank/a/c.html/world_development_repo...